Txuri, Sei.
Pasai Donibanen (Gipuzkoa) 1841ean jaiotako gipuzkoar literatoa. Donostian hil zen, 1919ko irailaren 19an, 78 urte zituela.
Donostian bizi izan zen, eta Azpeitiko Katalina Alvarezekin ezkondu zen. 39 urterekin, Revista Euskara de Navarran kolaboratu zuen (1880). 1884an Iruñeko sariketan saritua izan zen Ardita beti ardit (El ardite siempre ardite) itzulpenagatik. Urte berean estreinatu zuen Donostian Bi itsubak zarzuelaren euskal bertsioa, F.-ren musikarekin. Asenjo Barbieri. 1886an Kontuchoak (Kontuchoak) liburua argitaratu zuen, 187 orrialdeko olerkiak, eta Petra xardin saltzallia (Petra sardinera) jostailu komikoa estreinatu zuen. 1888an Lore Jokoetan Sarriegiren musikarekin Pasayan (En Pasajes) zarzuela saritu zuten. Hurrengo urtean Xordo bakarrizketa estreinatu zuen, Donostian, (Euskal-Esnalean 1890ean argitaratua. 1891n, Leokadia zarzuela argitaratu zuen, N. Luzuriaga, eta hurrengoan Txomin Donostiyan antzerki aldizkaria argitaratzen du, N. Luzuriaga, eta Pulpuba (El pulpo) bakarrizketa estreinatuko du. Onentzaro Gaba (La noche de Navidad) saritua izan zen bere komediagatik. Ondoren, antzezlan eta bakarrizketa txiki gehiago argitaratuz joan zen. 1902an, Ergobiyan (En Ergobia) komedia estreinatu zuen Donostian, eta 1909an, Ixkiña Mutrikun (Ixkiña en Motrica) bakarrizketa.
Euskal-Erria, Euskal Esnalea, Baserritarra eta beste hainbat ekimenetan laguntzen du. Hainbat lehiaketa eta lore jokotan saritua izan zen. . Donostia zaharreko ale adierazgarrienetako bat da: alaia, herrikoia, baina langilea eta formala. Litografia bat izan zuen Legazpi kaleko 5. zenbakian, Pio Baroja bizi izan zen etxe berean. Donostiako zinegotzi eta gaur egun hiria apaintzen duten tamarindoak ekar zitzaten boto-emaileetako bat izatera iritsi zen. Gizon neketsua bere ogibidean eta literatur gogoetan. Euskaraz idatzi zuen bertsotan eta prosan, erraza eta sinplea, inspirazio handirik gabea baina nolabaiteko interes eta alaitasunarekin. Kopuruari dagokionez, gutxik berdinduko zuten. Nahikoa da esatea txori bakoitza bertsotan deskribatu zuela eta aldizkarietan, batez ere Euskal Esnalean, izan zuen kolaborazioa etengabea eta oparoa izan zela. Bere ekoizpena, bertsoaz gain, antzerkia izan zen, alderdi komikoa nagusituz: bakarrizketak, elkarrizketak, komediak, zarzuelak eta aldizkariak. Maitagarriak eta barregarriak dira bere gai gogokoenak. Euskal Esnalea-n argitaratu dituen Izkirimiriak bere txaskiloak aldizkari, egutegi eta egunkari askotan errepikatu dira. Greogorio Mujikak, nolabait, Bilintxen izpirituaren jarraitzailetzat dauka. 1962an "Auspoa" bildumak bere Oroitzak eta Beste Ipuin Asko, 144 or.
- ZAVALA. A. Bitoriano Iraola Aristiguieta. Auspoa, 9, p. 9-1 I
- EUSKAL ESNALEA. Victorian Iraola. Euskal Esnalea, 1919, p. 192
- ONAINDIA, S. Victorian Iraola. Milla Euskal Olerki Eder, p. 798
- MÚJICA, G. "Gure eguneroko hildakoak". Euzkadi, 1920-11-20
- GARRIGA, G. "Euskal Bibliografia Inbentarioa", Instituto Americano de Estudios Vascos, 1960, p. 96 eta 140
- SORARRAIN. Katalogoa..., 1.371 eta 1.244 zk.
- VINSON, J. Essai d'une Bibliographie Basque, II, orr. 634, 637 eta 651
- LABAYEN, A. Euskaro Antzokia, t. I eta II. Auñamendi bilduma.